Michael Nyman, jak to często bywa w wypadku wielkich kompozytorów filmowych, stworzył niepowtarzalny artystyczny duet z jednym reżyserem. Jego nazwiskiem są mianowicie sygnowane kompozycje do większości filmów Petera Greenaway’a.
Michael Nyman urodził się w Londynie w 1944 roku. Ukończył gruntowne studia muzyczne w Royal Academy of Music oraz w King’s College w Londynie. Kształcił się w zakresie muzykologii oraz gry na fortepianie i klawesynie. Zanim zajął się muzyką filmową pracował jako krytyk muzyczny. Kino nigdy nie stanowiło również jego jedynej pasji, oprócz komponowania dla reżyserów Nyman założył bowiem własny zespół – Campiello Band, przekształcony następnie w Michael Nyman Band. Tworzył również opery i muzykę kameralną.
Duet Nyman – Greenaway
Współpraca Michaela Nymana z Peterem Greenawayem rozpoczęła się w 1967 roku i trwała aż do 1991 roku. Reżyser tworzy głównie filmy krótkometrażowe o fantastycznej fabule. Do bardziej znanych obrazów, do których muzykę komponował Nyman należą np. „Kontrakt rysownika” (1983) lub „Kucharz, złodziej, jego żona i kochanek” (1989). Dzieła tego reżysera zaliczane są do nurtu kinowego postmodernizmu, w którym muzyka odgrywa rolę szczególną. Cechą postmodernizmu jest bowiem komponowanie niespójnej wizji świata, a więc polifoniczność. Można ją rozumieć jako rozdarcie rzeczywistości na wiele różnych fragmentów, niekoniecznie do siebie pasujących. Muzyka Nymana jest w tym wypadku swoistym łącznikiem filmu z utraconą przeszłością oraz jej obietnicą pełni i przejrzystości. Dzięki niej film może się niejako konfrontować z tym, co minione.
W kompozycjach Nymana można dostrzec jego charakterystyczny styl. Tworzona przez niego muzyka jest mianowicie utrzymana w duchu minimalizmu. Kompozytor unika wielości instrumentów, dąży natomiast do konstruowania powtarzających się układów rytmicznych. Muzyka Nymana może wręcz wywoływać wrażenie pewnej monotonii. U artysty widać także nawiązania z jednej strony do tradycji ludowej, a z drugiej do muzyki barokowej.
Współpraca Nymana i Greenawaya pomimo licznych sukcesów zakończyła się jednak niespodziewanie w 1991 roku. To Nyman zrezygnował z dalszego udziału w produkcjach reżysera. Powodem jego odejścia był fakt, że Greenaway bez konsultacji z Nymanem dokonał zmian w ścieżce dźwiękowej do filmu „Księgi Prospera” (1991).
Michael Nyman i Hollywood
Nyman po rozstaniu artystycznym z Greenawayem nawiązał współpracę z innymi hollywoodzkimi reżyserami. W 1993 roku skomponował muzykę do filmu „Fortepian” Jane Campion. Piękna historia młodej niemej kobiety wydanej pod przymusem za mąż i nade wszystko kochającej muzykę (w tej roli Holly Hunter) podbiła serca widzów i krytyków. Sam Nyman za muzykę do „Fortepianu” został nagrodzony między innymi wyróżnieniem Australijskiej Akademii Filmowej.
Inny znany film z muzyką Nymana to „Gattaca – szok przyszłości” (1997) Andrew Niccola. Obraz stanowi antyutopijną wizję przyszłości, w której triumfuje eugenika. Ludzie są dzieleni na poszczególne kasty w zależności od stopnia doskonałości własnego kodu genetycznego. W filmie zagrały takie gwiazdy, jak Ethan Hawke, Uma Thurman i Jude Law.
Wśród hollywoodzkich produkcji, w których autorem ścieżki dźwiękowej jest Michael Nyman można również wymienić „Totalną magię” Alice Hoffman, „Koniec romansu” Neila Jordana, „Wonderland” i „Królowie życia” Michaela Winterbottoma, „Rozpustnik” Laurence Dunmore’a. Warto wspomnieć, że Nyman stworzył również muzykę do polskiego filmu „Jestem” (2005) w reżyserii Doroty Kędzierzawskiej. Jest to poruszająca opowieść o bezdomnym chłopcu, który ucieka z sierocińca i postanawia zamieszkać na opuszczonej barce.
Jeśli chodzi o życie prywatne kompozytora, Nyman jest żonaty z Aet Nyman, z którą ma dwie córki. Jedna z nich kontynuuje rodzinną tradycję i również zajmuje się tworzeniem muzyki filmowej. Za szczególne zasługi w dziedzinie sztuki Michael Nyman został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego.
Literatura:
„Encyklopedia kina”, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.