Jest jednym z najwybitniejszych polskich kompozytorów muzyki filmowej. Wraz z Krzysztofem Kieślowskim stworzył trwały artystyczny duet, który zrealizował wybitne filmy doceniane na całym świecie.
Zbigniew Preisner (właśc., Zbigniew Kowalski) urodził się w Bielsku Białej w 1955 roku. Nazwisko zawdzięcza żonie, krakowskiej malarce, Ewie Preisner. Co ciekawe, nigdy nie uczęszczał do szkoły muzycznej; w dziedzinie kompozycji był samoukiem. Preisner ukończył historię i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od wczesnej młodości samodzielnie tworzył utwory muzyczne. W 1977 roku związał się z krakowską Piwnicą pod Baranami, jako kompozytor i wykonawca piosenek kabaretowych.
Preisner i filmy Kieślowskiego
Pierwsze kroki w dziedzinie muzyki filmowej Preisner stawiał w produkcji Antoniego Krauze, „Prognoza pogody” (1982). Było to dzieło opowiadające o mieszkańcach domu starców, którzy pragną odzyskać osobistą wolność. To wówczas drogi Preisnera zeszły się z Krzysztofem Kieślowskim. Wspólnie zrealizowali film „Bez końca” (1984), a potem przyszła kolej na kolejne produkcje. W 1988 roku powstał telewizyjny cykl „Dekalog”. Pierwszym wybitnym filmem, do którego Preisner pisał muzykę, było natomiast „Podwójne życie Weroniki” (1991) z Irene Jaocob w roli głównej. Dzieło zostało nominowane do Złotego Globu oraz otrzymało kilka nagród na Festiwalu w Cannes.
Kompozycje Preisnera stopniowo zyskiwały w filmach Kieślowskiego coraz większą autonomię. Cecha ta szczególnie uwidoczniła się w trylogii „Trzy kolory”. Zarówno nostalgiczny „Niebieski”, jak i tango z „Białego” i bolero z „Czerwonego” to elementy budujące klimat i napięcie filmu. W 1994 roku kompozytor został nagrodzony Cezarem za muzykę do ostatniej części „Trzech kolorów”.
Cała trylogia nawiązuje do kolorystyki i symboliki francuskiej flagi, wywodzącej się z tradycji rewolucji francuskiej. Niebieski symbolizuje wolność, biały równość, czerwony zaś braterstwo. Wartości te zyskują w filmach Kieślowskiego wymiar osobisty i w dużej mierze jawią się jako nieosiągalne ideały. Człowiek nie potrafi bowiem osiągnąć pełni wolności, jak bohaterka „Niebieskiego” (Juliette Binoche), a miłość zwykle deprecjonuje ludzką równość, jak w „Białym”.
Sama muzyka Preisnera ma charakter niezwykle monumentalny, stylizowany na kompozycje barokowe. Podkreśla doniosłość z pozoru zwyczajnych codziennych wydarzeń, stoi po stronie cudu każdego jednostkowego życia. Współpraca kompozytora z Kieślowskim została przerwana w 1996 roku wraz ze śmiercią reżysera. Nie zdążyli dokończyć wspólnej pracy nad kolejną trylogią – „Niebo”, „Czyściec” i „Piekło”.
Preisner i wielcy reżyserzy
Preisner w latach 90. nawiązał również owocną współpracę z Agnieszką Holland. To on skomponował muzykę do tak wybitnych filmów, jak „Europa, Europa” (1990), „Olivier, Olivier” (1991) i „Tajemniczy ogród” (1993). Zwłaszcza w tym ostatnim filmie po raz kolejny doszła do głosu wyrazista cecha stylu Preisnera, czyli umiejętność oddania doświadczeń metafizycznych i niewyrażalnych ani słowem, ani obrazem.
Sukcesy filmów Kieślowskiego i Holland rozsławiły nazwisko Preisnera i otworzyły mu drogę do międzynarodowej kariery. Kompozytor współpracował z J. Irvinem („Prominent”), H. Babenco („Zabawa w Boga”) i L. Mandokim („Kiedy mężczyzna kocha kobietę”) oraz L. Malle („Skaza”). W 1995 roku Preisner otrzymał Cezara za muzykę do filmu „Elisa” Jeana Beckera.
Inne prestiżowe wyróżnienia kompozytora to między innymi Złoty Niedźwiedź za ścieżkę dźwiękową do „Wyspy na ulicy Ptasiej” (1997) S. Kragh-Jacobsena czy brytyjska nagroda telewizyjna za motywy do serialu BBC „Stulecie zwykłych ludzi”.
Oprócz muzyki filmowej Preisner zajmuje się również komponowaniem muzyki poważnej. Jednym z bardziej popularnych albumów są „Moje kolędy na koniec wieku”. Pozostaje jednym z najbardziej rozpoznawalnych polskich kompozytorów na świecie.
Literatura:
„Encyklopedia kina”, pod red. T Lubelskiego, Kraków 2010.